TRANSPARANTIE OP FEDERAAL NIVEAU: De in 2024 goedgekeurde wet werkt niet! Bewijs door het voorbeeld
Persbericht van 14 februari 2025
In 2024 heeft het federale parlement een eerste wijziging aangenomen in de wetgeving over bestuurlijke transparantie (Openbaarheid van bestuur) in 30 jaar.
Ondanks de mobilisatie van een tiental middenveldorganisaties(1) en de kritiek van publieke instanties zoals het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens en de Europese Commissie, stemde de toenmalige meerderheid (Ecolo, PS, MR, Groen, Vooruit, CD&V en Open VLD) de tekst goed zonder de gevraagde wijzigingen te integreren.
Een te zwakke wetgeving om transparantie te beschermen
Het meest sprekende voorbeeld? De parlementsleden weigerden om de federale Commissie voor de toegang tot bestuursdocumenten (CTB) een beslissingsbevoegdheid te geven.
Vandaag blijft de federale CTB de enige in het land met een louter adviserende rol. Ze beperkt zich tot het uitbrengen van adviezen die vaak genegeerd worden door de federale autoriteiten. Gevolg? Burgers moeten via de rechtbank passeren en tussen 5.000 en 10.000 euro aan advocaatkosten maken om de Raad van State te kunnen inschakelen en vervolgens twee tot drie jaar wachten op een beslissing.
Concreet voorbeeld: de weigering van transparantie door de politiezone Vesdre
De politiezone Vesdre weigerde toegang te geven tot de opdrachtbrief van Korpschef Alain Barbier, een document dat andere politiezones nochtans spontaan online zetten(2).
De Korpschef en de voormalige Voorzitter van het politiecollege, Muriel Targnion, weigerden toegang tot dit document met het misleidende argument dat de "opdrachtbrief van de korpschef dient voor zijn evaluatie als mandataris".
De federale CTB is om advies gevraagd. In haar advies(3) stelt de CTB dat "aangezien de politiezone Vesdre geen uitzonderingsgrond inroept, zoals voorzien in de wet, om de gevraagde documenten te weigeren en deze uitzonderingsgrond bovendien niet op concrete wijze motiveert, zij verplicht is om de gevraagde administratieve documenten vrij te geven."
Ondanks het advies van de CTB en een ingebrekestelling, weigerde de politiezone Vesdre de gevraagde opdrachtbrief over te maken.
Conclusie: Dit voorbeeld toont aan dat de federale autoriteiten de adviezen van de CTB negeren en, erger nog, onze fundamentele rechten gewaarborgd door artikel 32 van de Grondwet, straffeloos schenden.
Waarom de hervorming van de CTB noodzakelijk is
Om een einde te maken aan deze misbruiken, is het essentieel om de federale CTB een beslissingsbevoegdheid en bindende kracht te geven, zoals dat al het geval is in Brussel, Wallonië en Vlaanderen...
Een nieuwe kans: een tekst ingediend op 16 januari 2025
De N-VA heeft een wetsvoorstel ingediend in het federale parlement(4). Deze tekst herneemt de eisen van de middenveldorganisaties en publieke instanties om de transparantie te versterken. Het voorziet onder andere in:
- Het geven van een beslissingsbevoegdheid aan de federale CTB;
- Het onderworpen maken van het federale parlement, zijn diensten en aanverwante instellingen aan de regels van bestuurlijke transparantie;
- De afschaffing van de uitzonderingsgrond die de transparantie van documenten van ministeriële kabinetten drastisch beperkt;
- De verkorting van de termijn voor de behandeling van verzoeken en de toevoeging van een spoedprocedure;
- ...
Welke meerderheid om deze tekst goed te keuren?
Als we aannemen dat de stemming van 2024 een ongelukkig voorval was, welke meerderheid zou dan een nieuwe tekst kunnen goedkeuren die de transparantie van de federale autoriteiten daadwerkelijk verbetert?
De N-VA is de initiatiefnemer van het wetsvoorstel.
Medeondertekenaar van verschillende amendementen om de in 2024 goedgekeurde tekst te verbeteren, waaronder het voorzien van een beslissingsbevoegdheid voor de federale CTB.
Medeondertekenaar van verschillende amendementen om de in 2024 goedgekeurde tekst te verbeteren, waaronder het voorzien van een beslissingsbevoegdheid voor de federale CTB.
Ecolo et Groen stemden in 2024 niet voor een beslissingsbevoegdheid voor de federale CTB, maar dienden in 2021 wel een tekst in over dit onderwerp. Ecolo/Groen zit nu in de oppositie in het federale Parlement.
Medeondertekenaar van meerdere amendementen om de in 2024 aangenomen tekst te verbeteren. Onder deze amendementen was voorzien om de federale CTB een beslissingsbevoegdheid te geven. De huidige minister Vanessa Matz was overigens de vaandeldrager van deze strijd.
De PS heeft in 2024 niet voor een federale CTB met beslissingsbevoegdheid gestemd, maar hun fractieleider, Pierre-Yves Dermagne, was een van de pijlers in de strijd om de Waalse CTB in 2019 beslissingsbevoegd te maken. De PS zit nu in de oppositie in het federale Parlement.
De VB heeft in 2024 de amendementen gesteund die door de oppositie werden ingediend. Deze amendementen waren gericht op het verbeteren van de transparantie op federaal niveau. Ze voorzagen onder andere in het toekennen van een beslissingsbevoegdheid aan de CTB.
De Open VLD heeft in 2024 niet voor een federale CTB met beslissingsbevoegdheid gestemd, maar Alexander De Croo verklaarde in 2021 in het parlement: «Zoals u weet, heeft de CTB momenteel slechts een adviserende rol. In het kader van de aanbevelingen van de GRECO van de Raad van Europa, zou de CTB via een wetswijziging een beslissingsbevoegdheid kunnen krijgen.» Alexander De Croo had zich bovendien ertoe verbonden om het Verdrag van Tromso (het Verdrag van de Raad van Europa over de toegang tot openbare documenten) te ratificeren tijdens de top voor democratie op 9 december 2021. De Open VLD zit nu in de oppositie in het federale Parlement.
Met een meerderheid variërend van 78 tot 106 parlementsleden op de 150, is een comfortabele meerderheid mogelijk om deze tekst goed te keuren en EINDELIJK het fundamentele recht op transparantie door de federale autoriteiten te laten respecteren.
Cumuleo heeft een speciale pagina geopend om het traject van het wetsvoorstel te volgen en de standpunten van elke parlementariër te verzamelen.
Cumuleo zal u ook op de hoogte houden van dit dossier via zijn sociale netwerken X (voorheen Twitter) en Facebook.
Steun de inzet van Cumuleo voor transparantie: Word Vriend van Cumuleo!
- Cumuleo, Transparencia, le Gerfa, TestAchats, l’Association des Journalistes Professionnels, l’Association générale des Journalistes Professionnels de Belgique,
Vlaams Verenigning van Journalisten, Algemene vereniging van beroepsjournalisten in België, le VVOJ, la Ligue des Droits humains, Liga voor Mensenrechten, l’Association des archivistes francophones de Belgique,
la Maison des lanceurs d’alerte, le Comité Free.Assange.Belgium.
Zie ook Zes voorstellen voor een echte federale bestuurlijke transparantie - Transparantie van de federale overheid - Zie ook de hoorzittingen van Cumuleo, Transparencia, AJP, VVJ en Ligue des Droits Humains in het federale parlement - Voorbeelden van opdrachtbrieven gepubliceerd door andere politiezones :
Opdrachtbrief van de Korpschef van de lokale politie van Gent
Opdrachtbrief van de Korpschef van de politiezone Brussel-West
Opdrachtbrief van de Korpschef van de lokale Politie Limburg
Opdrachtbrief van de Korpschef van de politiezone Regio Puyenbroeck - Advies 2024-101 van de CTB gedateerd op 18 september 2024
- Wetsvoorstel ingediend op 16 januari 2025 door de N-VA